Korga, Korgen og Kåringen
Om gards- og soknenamnet Korgen (trad. 'kørjen, 'kårjen) i Hemnes er sagt: «Navnet findes ikke andensteds. Det har udentvivl Hensyn til den store og skarpe Bugt, som Røssaaen her danner, hvorved den omslynger en lang, jevnbred Halvø, hvorpaa Gaarden ligger. Det er vel beslægtet med Korga f., Vidjering (se Ross)». Så langt etter O. Rygh (NG 16: 137).
Garden og tettstaden Korgen med den flate Korgauren i midten. Kartverket.
Korgen er då samanlikningsnamn, pga. dei store svingane i elva Røssåga - men er det rett? Mest typisk for Korgen er den lange, flate Korgauren der det var gammalt kornland, Auråkeren, jf gno aurr «grus, sandjord, gjørme, leir». Hemnes og Rana har talrike lokalitetar av same slag (øyrer, delta, elvegrynningar) med hovudledd -auren. Kommunane har begge ein matrikkelgard Auren òg.
Nordsam. guor'go blir omsett med «øir som overfløes» (Qv 1944 nr 352), jf lulesam. guorgoj (guorgoi, kuorkoi ol.) «stenig, fuktig, långgrunn strand» (Korhonen, Spiik), og då især «stengrund (över vattenytan)», i Arjeplog også om «Steinhaufen im See, wo die Fische laichen» (Collinder 1964).
Kor langt sør ordet når, veit vi lite om, men på ein akse sør-nord ligg Korgen nokolunde på line med Arjeplog og Malå, og Malå-samisk, den nørdste greina av sørsamisk, har ordet i (unormalisert) skriveform -kuorhkú «steingrunn i innsjø» (Qv 1944: 352). Pga. den meir generelle tydinga «grunne i elv eller sjø, øyr» kan seiast at Korgen eller Korga i Lillehammer med sine sletter, elvegrynne og -greiner er landskap som minner mykje om Korgen i Nordland. Altså ei sanning med modifikasjonar at «Navnet findes ikke andensteds».
Frå Leirfjord: Bekkedalen (med markør) blir kalla Korga, dei opne myrane i midten heiter Korgpallan, men det kan ha vore desse som var den opprinnelege «korga». Kartverket.
Lulesam. guorgoj har ei anna tyding òg, «upphöjd, torrare mark i myr» (Korhonen). Det ser ut til å vere relevant for fleire lokalitetar med namnet Korga sørpå, der det er tale om skrentar og kantar i motsetnad til flatare og dels myrlendt terreng, t.d. Korga i Fræna. Dei som måtte ha lokalkunnskap om lokalitetar med dette namnet kan no kvar på sin stad gjere seg opp meiningar om det. – Her vil vi no innskrenke oss til å ta med dalen Korga med dei såkalla Korgpallan nedanfor ved Levang, Leirfjord i Nordland. På kart og foto er det siste namnet litt slumpesamt plassert, men kartet viser nokså klart terrengsamanhengen.
Det rabbforma fjellpartiet Storkorken-Ørneskorken i Sørfold heiter Guorkoj på lulesamisk: «Det norske namnet kjem av det samiske, som tyder «steingrunn som stikk opp over vatn», seier Norsk Stadnamnleksikon: Utan opplysningar om kva type vatn det er tenkt på blir det ei litt kryptisk forklaring. Men fjellet ligg ovanfor Ørnes og Ørnesmoen nedmed fjorden, så det samiske namnet er truleg blitt «omplassert»: Som i Leirfjord sitt tilfelle ser det ut til at «upphöjd, torrare mark i myr» gir betre meining enn øyr i vanleg meining. Her var nok namnet opphavleg mynta på den høge og platåforma Ørnesmoen. No kan det verke litt inkonsekvent at eit samisk alternativ er nemnt her, medan Korgen i oppslaget framfor blir forklart med den tradisjonelle «vidjeringen». Årsaka er vel enkelt nok at namneartiklane har forskjellig forfattar, ein med norsk og ein med lulesamisk bakgrunn, og sjølve fornorskinga frå Guork- til Korg- forvillar lett vår forståing.
Ein bratt bakke fører ned til det vegkrysset der vesterålingane og lofotingane enten svingar ned til Lødingen sentrum for å ta ferja over Vestfjorden, eller eventuelt tar av til Harstad. Staden er litt for godt kjend blant bilistane når dei skal motsett veg især. Bakken heiter Kåringen på norsk, på samisk Goregak eller Gurega.Dette kunne minne om sørsam. guoredh v. «fø1gje, fø1gje langs med», men trass i vokalismen er det realt meir sannsynleg at der er samanheng mellom namnet Kåringen og lulesamisk kår'ñot = goarññot «klatre», på nordsamisk goarŋut. Dagens riksveg går vel litt i sørkant av den avgåande ryggen som namnet eigentleg gjaldt, dvs. namnet har fått utvida innhald. Jf. òg Gornitak i Nesseby i Finnmark, etter lokal uttale rettare Gorŋetak, forklart som «stad der ein kan stige eller kjøre opp».Vi tenker om gamle ferdelshinder – enten det er Drøbak (Drjúgbakki) eller det vanlegare Hestsprenga o.l. – at "det var før det, og itte nå". Men framleis hender det at norsk lende trassar hestekreftene og tvingar bilføraren til å vere ikkje berre tålmodig, men også til å tenke litt på korleis dei hadde det, som fø1gte same reiseruta lenge før nokon veg fanst.
Vi kan lese kartet så, at Kåringen som namn på ein stad å «klatre opp» ikkje var dagens RV ved nedre Kåringsvatnet, men stigen opp frå den eigentlege Kåringen litt lenger nord. Kartverket.
Nyredigert etter Håløygminne 1991 og 2011.